1. Nhận con nuôi tại Việt Nam là gì?

Việc nhận con nuôi là một quan hệ pháp lý đặc biệt, nhằm xác lập mối quan hệ “cha, mẹ - con” giữa người nhận nuôi và trẻ được nhận nuôi. Kể từ thời điểm nhận nuôi thì người nhận con nuôi trở thành cha mẹ hợp pháp và có đầy đủ các quyền, nghĩa vụ của cha mẹ đối với người được nhận nuôi theo quy định pháp luật về hôn nhân và gia đình.

Tại Việt Nam, việc nhận con nuôi không chỉ đơn thuần là sự thỏa thuận, chung sống giữa các bên mà phải được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền công nhận và cấp Giấy chứng nhận nuôi con nuôi. Đây là căn cứ pháp lý duy nhất để xác lập quan hệ nuôi con nuôi một cách hợp pháp và bảo đảm quyền lợi cho cả cha mẹ nuôi lẫn trẻ em.

2. Điều kiện nhân con nuôi tại Việt Nam

a. Điều kiện của người nhận con nuôi

Căn cứ theo khoản 1 Điều 14 Luật Nuôi con nuôi 2010 người nhận con nuôi phải có đủ các điều kiện sau đây để tạo điều kiện cho người được nhận nuôi được chăm sóc, giáo dục, phát triển toàn diện trong môi trường tốt nhất:

“a) Có năng lực hành vi dân sự đầy đủ;

 b) Hơn con nuôi từ 20 tuổi trở lên;

 c) Có điều kiện về sức khỏe, kinh tế, chỗ ở bảo đảm việc chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con nuôi;

 d) Có tư cách đạo đức tốt”.

Các trường hơp không được nhận con nuôi (căn cứ theo khoản 2 Điều 14 Luật Nuôi con nuôi 2010):

“a) Đang bị hạn chế một số quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên;

 b) Đang chấp hành quyết định xử lý hành chính tại cơ sở giáo dục, cơ sở chữa bệnh;

 c) Đang chấp hành hình phạt tù;

 d) Chưa được xóa án tích về một trong các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của người khác; ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình; dụ dỗ, ép buộc hoặc chứa chấp người chưa thành niên vi phạm pháp luật; mua bán, đánh tráo, chiếm đoạt trẻ em”.

b. Điều kiện của người được nhận làm con nuôi

Điều 8 Luật Nuôi con nuôi 2010 quy định điều kiện với người được nhận làm con nuôi là:

• Trẻ em dưới 16 tuổi
• Người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây: được cha dượng, mẹ kế nhận làm con nuôi; được cô, cậu, dì, chú, bác ruột nhận làm con nuôi
• Một người chỉ được làm con nuôi của một người độc thân hoặc của cả hai người là vợ chồng.
• Nhà nước khuyến khích việc nhận trẻ em mồ côi, trẻ em bị bỏ rơi, trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khác làm con nuôi.

3. Trình tự, thủ tục nhận con nuôi tại Việt Nam được thực hiện như thế nào?

Bước 1: Nộp hồ sơ đăng ký nhận con nuôi

Người nhận con nuôi lựa chọn nộp hồ sơ của mình và hồ sơ của người được nhận làm con nuôi cho Ủy ban nhân dân cấp xã nơi người được nhận làm con nuôi thường trú (đối với trường hợp thông thường) hoặc nơi người nhận con nuôi thường trú (nếu là cha dượng, mẹ kế hoặc cô, cậu, dì, chú, bác ruột của người được nhận làm con nuôi hoặc có sự thỏa thuận giữa người nhận con nuôi với cha mẹ đẻ, người giám hộ của người được nhận làm con nuôi).

Hình thức nộp: trực tiếp, gửi hồ sơ qua hệ thống bưu chính hoặc nộp trực tuyến theo quy định của pháp luật về thực hiện thủ tục hành chính trên môi trường điện tử.

Thời hạn giải quyết: 30 ngày kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ.

Lưu ý: Trường hợp người nhận con nuôi lựa chọn nộp hồ sơ không phải tại Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có thẩm quyền giải quyết việc nuôi con nuôi, Ủy ban nhân dân cấp xã nơi tiếp nhận yêu cầu có trách nhiệm hỗ trợ người nhận con nuôi nộp hồ sơ đăng ký nuôi con nuôi trực tuyến đến đúng Ủy ban nhân dân cấp xã có thẩm quyền theo quy định.

Bước 2: Kiểm tra hồ sơ, lấy ý kiến của những người liên quan

Trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày tiếp nhận hồ sơ, UBND cấp xã sẽ tiến hành kiểm tra hồ sơ và tổ chức lấy ý kiến của những người có liên quan về việc đồng ý nhận nuôi con nuôi. Cụ thể, những người cần lấy ý kiến gồm:

• Cha đẻ và mẹ đẻ của người được nhận làm con nuôi.
• Trường hợp người được nhận nuôi là trẻ em từ đủ 9 tuổi trở lên thì phải lấy ý kiến của trẻ.
• Trường hợp cha đẻ hoặc mẹ đẻ đã mất năng lực hành vi dân sự, mất tích, đã mất hoặc không xác định được thì lấy ý kiến của người còn lại.
• Trường hợp cha đẻ và mẹ đẻ đã mất năng lực hành vi dân sự, mất tích, đã mất hoặc không xác định được thì lấy ý kiến của người giám hộ.

Việc lấy ý kiến đồng ý cho làm con nuôi phải được lập thành văn bản, có điểm chỉ hoặc chữ ký xác nhận của các bên được lấy ý kiến.

Trường hợp những người liên quan có thay đổi ý kiến về việc đồng ý cho - nhận nuôi con nuôi thì phải thông báo bằng văn bản cho UBND cấp xã trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày lấy ý kiến để được xem xét, giải quyết. Hết thời hạn này, không được thay đổi ý kiến về việc nhận nuôi con nuôi.

Lưu ý: 

• Cha mẹ đẻ chỉ được cho con đẻ làm con nuôi của người khác khi con đã đủ ít nhất 15 ngày tuổi.
• Việc lấy ý kiến phải dựa trên nguyên tắc: vì lợi ích tốt nhất của trẻ, tự nguyện, trung thực, không vụ lợi, không có yêu cầu về tiền hay vật chất khác.
• Trong quá trình lấy ý kiến, UBND cấp xã có trách nhiệm tư vấn rõ cho các bên liên quan về: mục đích nhận nuôi con, quyền và nghĩa vụ của cha mẹ đẻ, cha mẹ nuôi, con nuôi sau khi hoàn tất thủ tục nhận nuôi con nuôi.

Bước 3: UBND xã cấp Giấy chứng nhận nuôi con nuôi hợp pháp

Trong thời hạn 20 ngày kể từ ngày nhận được ý kiến đồng ý về việc nhận nuôi con nuôi, nếu xét thấy việc đăng ký nhận nuôi con nuôi thỏa mãn đầy đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật, UBND cấp xã sẽ tiến hành các công việc sau:

• Tổ chức đăng ký nhận nuôi con nuôi
• Trao Giấy chứng nhận nuôi con nuôi cho cha mẹ nuôi, cha mẹ đẻ hoặc người giám hộ hoặc đại diện cơ sở nuôi dưỡng, tổ chức giao nhận con nuôi.
• Tổ chức giao nhận con nuôi và ghi nhận vào sổ hộ tịch về việc nhận nuôi con nuôi.

Trường hợp UBND cấp xã từ chối đăng ký, trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày có ý kiến của những người được lấy ý kiến, UBND cấp xã phải trả lời bằng văn bản cho người nhận con nuôi, cha mẹ đẻ hoặc người giám hộ hoặc đại diện cơ sở nuôi dưỡng và nêu rõ lý do.

Lưu ý: Trong thời gian 3 năm, kể từ ngày hoàn tất thủ tục nhận nuôi con nuôi, cha mẹ nuôi phải báo cáo đến UBND xã nơi thường trú theo định kỳ 6 tháng một lần về: 

• Tình trạng sức khỏe, tinh thần và thể chất của con nuôi.
• Sự hòa nhập của người được nhận nuôi đối với cha mẹ nuôi, gia đình nhận nuôi và cộng đồng.

​​

4. Hồ sơ để thực hiện thủ tục nhận con nuôi tại Việt Nam

a. Hồ sơ đối với người nhận nuôi

Để xin nhận con nuôi, người nhận nuôi phải có đầy đủ các giấy tờ, hồ sơ gồm có:

b. Hồ sơ đối với người được nhận nuôi

Trẻ em được giới thiệu làm con nuôi, được nhận nuôi phải có đầy đủ các giấy tờ, hồ sơ bao gồm:

5. Mẫu đơn xin nhận con nuôi tại Việt Nam

Căn cứ Mẫu số 04 Phụ lục 2 Danh mục mẫu giấy tờ dùng cho việc đăng ký nuôi con nuôi trong nước tại UBND cấp xã và cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài ban hành kèm theo Thông tư 10/2020/TT-BTP có quy định đơn xin nhận nuôi con nuôi trong nước như sau:

MẪU ĐƠN NHẬN CON NUÔI (tải mẫu tại đây)

6. Cơ quan nào có thẩm quyền đối với thủ tục nhận con nuôi tại Việt Nam

UBND cấp xã nơi thường trú của người nhận con nuôi hoặc của người được nhận làm con nuôi đăng ký việc nuôi con trong nước (khoản 1 Điều 9 Luật Nuôi con nuôi 2010).

7. Lệ phí đăng ký nhận nuôi con nuôi tại Việt Nam:

Nghị định 114/2016/NĐ-CP

Mức thu lệ phí đăng ký nuôi con nuôi trong nước: 400.000 đồng/trường hợp.

Miễn lệ phí đăng ký nuôi con nuôi trong nước đối với trường hợp:

• Cha dượng hoặc mẹ kế nhận con riêng của vợ hoặc chồng làm con nuôi; cô, cậu, dì, chú, bác ruột nhận cháu làm con nuôi;
• Nhận các trẻ em sau đây làm con nuôi: Trẻ khuyết tật, nhiễm HIV/AIDS hoặc mắc bệnh hiểm nghèo và việc nuôi con nuôi ở vùng sâu, vùng xa;
• Người có công với cách mạng nhận con nuôi.

8. Tìm dịch vụ hướng dẫn thủ tục nhận con nuôi tại Việt Nam ở đâu?

So với nhiều thủ tục hành chính khác, quá trình nhận con nuôi tại Việt Nam có những đặc thù pháp lý riêng, đòi hỏi người nhận nuôi phải đáp ứng đầy đủ điều kiện theo quy định và chuẩn bị hồ sơ chặt chẽ. Thực tế, không ít trường hợp đã gặp khó khăn hoặc bị kéo dài thời gian chỉ vì thiếu sót trong giấy tờ hoặc chưa nắm rõ quy trình pháp lý. Những vướng mắc này có thể khiến quá trình nhận nuôi bị chậm trễ, thậm chí không được công nhận hợp pháp.

Với mong muốn đồng hành cùng khách hàng trên hành trình xây dựng gia đình trọn vẹn, Phong & Partners mang đến dịch vụ tư vấn và hỗ trợ thủ tục nhận con nuôi tại Việt Nam. Đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm sẽ:

• Giải thích rõ ràng điều kiện, quyền và nghĩa vụ của cha mẹ nuôi – con nuôi;
• Hỗ trợ chuẩn bị và hoàn thiện hồ sơ, giấy tờ;
• Trực tiếp làm việc với cơ quan có thẩm quyền, theo dõi tiến trình xử lý;
• Đồng hành trong các vấn đề pháp lý phát sinh sau khi nhận con nuôi như thay đổi hộ tịch, nhập hộ khẩu,…

Với phương châm “Trao chất lượng – Nhận niềm tin”, Phong & Partners cam kết đồng hành cùng khách hàng trong toàn bộ quy trình: từ tư vấn điều kiện, chuẩn bị và rà soát hồ sơ, đến làm việc với cơ quan có thẩm quyền và giải quyết các thủ tục pháp lý phát sinh sau khi việc nhận con nuôi để thủ tục nhận con nuôi tại Việt Nam được công nhận một cách hợp pháp, nhanh chóng và thuận lợi.

Tìm hiểu thêm về các dịch vụ pháp lý của Phong & Partners tại: www.phong-partners.com

9. Câu hỏi và bài viết liên quan đến thủ tục nhận con nuôi tại Việt Nam

(1) Người độc thân có được nhận con nuôi?

https://luatvietnam.vn/hanh-chinh/nguoi-doc-than-co-duoc-nhan-con-nuoi-570-97339-article.html

(2) Có được nhận nuôi hai con nuôi cùng lúc không?

https://luatvietnam.vn/hanh-chinh/nguoi-doc-than-co-duoc-nhan-con-nuoi-570-97339-article.html

(3) Hai người cùng giới tính chung sống với nhau như vợ chồng có được cùng nhau nhận con nuôi hay không?

https://dichvucong.gov.vn/p/home/dvc-chi-tiet-cau-hoi.html?id=17214&row_limit=1

(4) Khi giao nhận con nuôi, những người nào phải có mặt tại lễ giao nhận?

https://dichvucong.gov.vn/p/home/dvc-chi-tiet-cau-hoi.html?id=17217&row_limit=1