1. Khai nhận di sản thừa kế là gì? Ai có quyền khai nhận thừa kế?

Khai nhận di sản thừa kế là thủ tục hành chính nhằm xác lập quyền sở hữu, quyền sử dụng hợp pháp đối với phần tài sản mà người đã chết để lại cho người thừa kế theo nội dung di chúc. Thủ tục này là bước cần thiết để người thừa kế được đứng tên trên các loại tài sản thuộc di sản mà người chết để lại, bao gồm quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở, phương tiện giao thông, cổ phần, tiền gửi ngân hàng hoặc các loại tài sản khác có giá trị.

Theo quy định tại Điều 58 Luật Công chứng năm 2015, người duy nhất được hưởng di sản theo pháp luật hoặc những người cùng được hưởng di sản theo pháp luật nhưng thỏa thuận không phân chia di sản đó có quyền yêu cầu công chứng văn bản khai nhận di sản. Như vậy, người được chỉ định trong di chúc là chủ thể có quyền trực tiếp yêu cầu công chứng văn bản khai nhận di sản thừa kế, để từ đó hoàn tất thủ tục chuyển quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng tài sản từ người đã mất sang cho người thừa kế.

2. Điều kiện khai nhận di sản thừa kế theo di chúc như thế nào?

Để khai nhận di sản thừa kế theo di chúc, đầu tiên, cần đảm bảo tính hiệu lực của di chúc. Theo quy định của pháp luật, di chúc có hiệu lực cần đáp ứng đầy đủ các điều kiện được quy định tại Điều 630 Bộ luật Dân sự năm 2015:

Điều 630. Di chúc hợp pháp

1. Di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây:

a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;

b) Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.

2. Di chúc của người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi phải được lập thành văn bản và phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.

3. Di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực.

4. Di chúc bằng văn bản không có công chứng, chứng thực chỉ được coi là hợp pháp, nếu có đủ các điều kiện được quy định tại khoản 1 Điều này.

5. Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.

Theo quy định của pháp luật dân sự, nội dung của di chúc là yếu tố thể hiện rõ ý chí của người để lại tài sản và là căn cứ pháp lý để công chứng viên, Tòa án hoặc các bên liên quan xác định quyền thừa kế. Một di chúc hợp pháp và có giá trị thực hiện thường cần đảm bảo có các nội dung cơ bản sau:

- Ngày, tháng, năm lập di chúc: Việc ghi rõ ngày, tháng, năm lập di chúc không chỉ có giá trị xác định hiệu lực của di chúc trong trường hợp tồn tại nhiều bản di chúc khác nhau, mà còn giúp xác định năng lực hành vi dân sự của người lập tại thời điểm đó.

- Họ, tên và nơi cư trú của người lập di chúc: Đây căn cứ để xác định chính xác chủ thể để lại di sản, bảo đảm tránh nhầm lẫn với người khác có thông tin tương tự. Trong thực tế công chứng, đây là thông tin bắt buộc trong mọi bản di chúc, kể cả di chúc viết tay hay có công chứng.

- Họ, tên người, cơ quan, tổ chức được hưởng di sản: Nếu phần này không rõ ràng, không xác định được người thừa kế cụ thể, cơ quan công chứng sẽ từ chối chứng nhận, và trong trường hợp tranh chấp, Tòa án buộc phải xác định thừa kế theo pháp luật.

- Di sản để lại và nơi có di sản: Đây là nội dung cốt lõi giúp xác định phạm vi quyền sở hữu được chuyển giao. Pháp luật yêu cầu mô tả cụ thể tài sản – chẳng hạn số thửa đất, diện tích, địa chỉ bất động sản, số khung – số máy của phương tiện, hoặc giá trị tài khoản tiền gửi – để bảo đảm việc xác lập quyền sở hữu hợp pháp cho người thừa kế. Trong trường hợp di chúc được lập không đảm bảo về nội dung này, người thừa kế không thể khai nhận nội dung di chúc mà bắt buộc phải thông qua Tòa án để yêu cầu giải quyết. Nếu Tòa án không công nhận nội dung di chúc, di sản thừa kế sẽ được phân chia theo pháp luật.

Bên cạnh điều kiện về mặt nội dung, để có thể khai nhận di sản thừa kế tại tổ chức hành nghề công chứng, di chúc cần được thể hiện dưới văn bản hoặc bằng miệng. Theo quy định tại Điều 628 Bộ luật Dân sự năm 2015, di chúc bằng văn bản bao gồm: di chúc không có người làm chứng; di chúc có người làm chứng, di chúc có công chứng và di chúc có chứng thực. Đối với di chúc miệng, pháp luật dân sự thừa nhận tính hợp pháp của hình thức di chúc này khi đáp ứng điều kiện “tính mạng bị cái chết đe doạ”, “không thể lập được di chúc bằng văn bản” và “có ít nhất 02 người làm chứng”. Theo quy định, ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng phải ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Khi đáp ứng đủ điều kiện để lập di chúc bằng miệng, trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng. Trên thực tế, nhiều người không quan tâm đến thời hạn này dẫn đến việc, di chúc miệng không được công nhận.

3. Hồ sơ khai nhận di sản thừa kế theo di chúc gồm những gì?

Khi thực hiện thủ tục khai nhận di sản thừa kế theo di chúc, người thừa kế cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ để công chứng viên có căn cứ xác minh tính hợp pháp của di chúc và quyền hưởng di sản. Cụ thể, hồ sơ gồm:

• Phiếu yêu cầu công chứng;
• Bản sao di chúc hợp pháp;
• Bản sao giấy tờ chứng minh quan hệ giữa người để lại di sản và người yêu cầu công chứng;
• Giấy chứng tử hoặc trích lục khai tử của người để lại di sản;
• Giất đăng ký kết hôn của người để lại di sản, giấy xác nhận tình trạng hôn nhân (nếu có)…
• Giấy tờ nhân thân của người khai nhận di sản: Căn cước công dân/Căn cước…
• Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất (Sổ đỏ, Sổ hồng); hoặc giấy tờ chứng minh quyền sở hữu đối với các tài sản khác như xe ô tô, sổ tiết kiệm, cổ phần, cổ phiếu…;
• Hợp đồng ủy quyền (nếu có, trong trường hợp nhiều người thừa kế nhưng ủy quyền cho một người đại diện thực hiện thủ tục);
• Văn bản từ chối nhận di sản thừa thế của những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc (nếu có);…
• Dự thảo văn bản khai nhận di sản thừa kế (nếu có)

4. Trình tự thủ tục khai nhận di sản thừa kế theo di chúc ra sao?

Thủ tục để khai nhận di sản thừa kế được quy định tại Luật Công chứng 2014 và Nghị định 29/2015/NĐ-CP Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Công chứng. Theo đó, để khai nhận di sản thừa kế thì cần thực hiện thủ tục như sau:

Bước 1: Nộp hồ sơ yêu cầu khai nhận di sản thừa kế

Nộp hồ sơ yêu cầu khai nhận di sản thừa kế tại trụ sở tổ chức hành nghề công chứng nơi cư trú cuối cùng của người có di sản, nơi cư trú cuối cùng có thể là nơi người chết có hộ khẩu thường trú hoặc nơi đăng ký tạm trú có thời hạn của người đã chết. Trong trường hợp không xác định được nơi cư trú cuối cùng thì nơi khai nhận di sản thừa kế sẽ xác định là văn phòng công chứng nơi có toàn bộ hoặc nơi có nhiều di sản thừa kế nhất.

Bước 2: Tiếp nhận hồ sơ

Sau khi nộp đủ hồ sơ, giấy tờ, Công chứng viên sẽ tiến hành xem xét, kiểm tra:

• Nếu hồ sơ đầy đủ: Công chứng viên tiếp nhận, thụ lý và ghi vào sổ công chứng;
• Nếu hồ sơ chưa đầy đủ: Công chứng viên hướng dẫn và yêu cầu bổ sung;
• Nếu hồ sơ không có cơ sở để giải quyết: Công chứng viên giải thích lý do và từ chối tiếp nhận hồ sơ.

Bước 3: Niêm yết việc thụ lý Văn bản khai nhận di sản

Sau khi hồ sơ được tiếp nhận, tổ chức hành nghề công chứng sẽ tiến hành niêm yết công khai tại trụ sở của Ủy ban nhân dân (UBND) cấp xã nơi thường trú cuối cùng của người để lại di sản; trường hợp không xác định được nơi thường trú cuối cùng thì niêm yết tại nơi tạm trú có thời hạn cuối cùng của người đó. Thời gian niêm yết là 15 ngày.

Bước 4: Hướng dẫn ký Văn bản khai nhận di sản

Sau 15 ngày niêm yết mà không có khiếu nại, tố cáo thì tổ chức hành nghề công chứng thực hiện giải quyết hồ sơ:

Nếu đã có dự thảo Văn bản khai nhận: Công chứng viên kiểm tra các nội dung trong văn bản đảm bảo không có điều khoản vi phạm pháp luật, trái đạo đức xã hội…

Nếu chưa có dự thảo: Công chứng viên soạn thảo theo đề nghị của người khai nhận di sản. Sau khi soạn thảo xong, người thừa kế đọc lại nội dung, đồng ý và sẽ được Công chứng viên hướng dẫn ký vào Văn bản khai nhận di sản thừa kế.

Bước 5: Ký chứng nhận

Người khai nhận xuất trình bản chính của các giấy tờ trong hồ sơ yêu cầu khai nhận di sản thừa kế để Công chứng viên đối chiếu trước khi ghi lời chứng, ký vào từng trang của văn bản.

Bước 6: Trả kết quả

Người khai nhận nộp phí công chứng và nhận văn bản khai nhận phần di sản mà mình được thừa kế.

5. 03 lưu ý quan trọng khi thực hiện thủ tục khai nhận thừa kế theo di chúc năm 2025

Thứ nhất, cấp đổi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã cũ đối với di sản thừa kế là nhà ở, đất đai

Trước khi làm thủ tục khai nhận, cần kiểm tra tình trạng pháp lý của giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở. Nếu giấy chứng nhận đã cấp lâu, rách nát, hoặc thông tin không còn khớp với hiện trạng thực tế (ví dụ: thay đổi địa chỉ hành chính, thay đổi tên người sử dụng đất do kết hôn hoặc cải chính hộ tịch), thì người thừa kế nên làm thủ tục cấp đổi trước. Việc này giúp hồ sơ khai nhận di sản được tiếp nhận nhanh chóng và thuận lợi.

Thứ hai, chuẩn bị đầy đủ giấy tờ chứng minh quan hệ nhân thân với người để lại di chúc

Người khai nhận di sản cần chuẩn bị đầy đủ các giấy tờ mà Phong & Parnters đã nêu tại mục 3 bài viết này. Ngoài ra, trường hợp giấy tờ bị mất, rách, thông tin không trùng khớp hoặc sai lệch (ví dụ: sai tên, năm sinh, địa chỉ), người thừa kế cần chủ động làm thủ tục xin trích lục hoặc xác nhận lại tại cơ quan hộ tịch có thẩm quyền trước khi nộp hồ sơ công chứng, nhằm tránh việc hồ sơ bị từ chối hoặc phải chỉnh sửa nhiều lần.

Bên cạnh đó, trong một số trường hợp đặc biệt, người khai nhận cần chuẩn bị thêm các giấy tờ chứng minh về người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc, như giấy khai sinh của con chưa thành niên, giấy tờ xác nhận tình trạng khuyết tật hoặc mất khả năng lao động của cha mẹ, vợ, chồng, giấy chứng tử của cha, mẹ hoặc văn bản xác nhận của chính quyền địa phương liên quan đến những đối tượng này. Khi nộp hồ sơ khai nhận, công chứng viên sẽ yêu cầu nộp bổ sung những giấy tờ này để xem xét về tính hiệu lực của di chúc khi di chúc không đề cập đến nhưng người thừa kế này.  

Thứ ba, đăng ký quyền sở hữu sau khi công chứng văn bản khai nhận di sản thừa kế

Sau khi công chứng văn bản khai nhận di sản thừa kế, người khai nhận chỉ thực sự trở thành chủ sở hữu tài sản khi thực hiện đăng ký quyền sở hữu tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Nếu người thừa kế không đăng ký quyền sở hữu, người đó sẽ không được công nhận quyền sở hữu hợp pháp đối với di sản và có thể gặp khó khăn trong việc thực hiện các giao dịch liên quan đến di sản.

6. Một số câu hỏi liên quan đến di sản thừa kế năm 2025

6.1 CON KHÔNG CÓ TÊN TRONG DI CHÚC CỦA CHA, CÓ ĐƯỢC HƯỞNG THỪA KẾ KHÔNG?

Căn cứ Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015, những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc gồm:

• Con chưa thành niên;
• Con thành niên mà không có khả năng lao động;
• Cha, mẹ của người để lại di sản thừa kế;
• Vợ/chồng của người để lại di sản thừa kế.

Theo đó, những người này vẫn sẽ được hưởng phần di sản bằng 2/3 suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản thừa kế được chia theo pháp luật.

Như vậy, trường con ruột không có tên trong di chúc của cha thì vẫn được quyền hưởng di sản thừa kế nếu thuộc một trong hai trường hợp sau:

(1) Con chưa thành niên (Con chưa đủ 18 tuổi);

(2) Con thành niên mà không có khả năng lao động (Con đủ 18 tuổi nhưng bị tâm thần, tàn tật, khuyết tật…).

Xem chi tiết: https://phong-partners.com/con-khong-co-ten-trong-di-chuc-cua-cha-co-duoc-huong-thua-ke-khong

6.2 DI CHÚC ĐƯỢC LẬP BỞI NGƯỜI BỊ HẠN CHẾ VỀ THỂ CHẤT CÓ HIỆU LỰC KHÔNG?

Quyền lập di chúc định đoạt tài sản của cá nhân sau khi chết là một trong những quyền cơ bản được pháp luật công nhận và bảo vệ. Tuy nhiên, với một số đối tượng, điển hình như những người bị hạn chế về thể chất, ngoài những quy định chung, pháp luật còn quy định thêm một số điều khoản cụ thể nhằm đảm bảo ý nguyện của họ được hợp pháp. Điều này thể hiện tính nhân văn của pháp luật nhằm bảo vệ những người tuy bị hạn chế về thể chất nhưng tinh thần minh mẫn, sáng suốt và hoàn toàn tự nguyện về ý chí trong việc lập di chúc. Tuy nhiên, di chúc được lập bởi người bị hạn chết về thể chất được xem là hợp pháp và có giá trị pháp lý khi đáp ứng điều kiện sau:

• Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;
• Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.
• Di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực

Xem chi tiết: https://phong-partners.com/di-chuc-duoc-lap-boi-nguoi-bi-han-che-ve-the-chat-co-hieu-luc-khong

6.3 CÓ PHẢI NỘP THUẾ KHI NHẬN THỪA KẾ TỪ BẠN THÂN KHÔNG?

Luật Thuế thu nhập cá nhân hiện hành quy định:

“Điều 3. Thu nhập chịu thuế

9. Thu nhập từ nhận thừa kế là chứng khoán, phần vốn trong các tổ chức kinh tế, cơ sở kinh doanh, bất động sản và tài sản khác phải đăng ký sở hữu hoặc đăng ký sử dụng.”

“Điều 4. Thu nhập được miễn thuế

4. Thu nhập từ nhận thừa kế, quà tặng là bất động sản giữa vợ với chồng; cha đẻ, mẹ đẻ với con đẻ; cha nuôi, mẹ nuôi với con nuôi; cha chồng, mẹ chồng với con dâu; cha vợ, mẹ vợ với con rể; ông nội, bà nội với cháu nội; ông ngoại, bà ngoại với cháu ngoại; anh, chị, em ruột với nhau.”

Như vậy, theo quy định trên, trường hợp nhận thừa kế từ bạn thân, không thuộc đối tượng được miễn thuế theo quy định tại khoản 4 Điều 4 Luật Thuế thu nhập cá nhân. Do đó, khi nhận thừa kế từ di sản của bạn thân, người nhận thừa kế sẽ phải nộp thuế thu nhập cá nhân.

Xem chi tiết: https://phong-partners.com/co-phai-nop-thue-khi-nhan-thua-ke-tu-ban-than-khong

6.4 VIỆT KIỀU CÓ ĐƯỢC KHAI NHẬN DI SẢN THỪA KẾ TẠI VIỆT NAM KHÔNG?

Theo quy định tại Điều 610 Bộ luật Dân sự 2015, mọi cá nhân đều bình đẳng về quyền để lại tài sản của mình cho người khác và quyền hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật; không giới hạn quyền hưởng di sản giữa người trong nước, người nước ngoài hay người Việt Nam định cư ở nước ngoài. Tuy nhiên, người Việt Nam định cư ở nước ngoài thuộc một trong những trường hợp không được quyền hưởng di sản thừa kế theo Điều 621 Bộ luật Dân sự 2015 thì không được hưởng di sản thừa kế tại Việt Nam.

Như vậy, Việt kiều vẫn có quyền hưởng di sản thừa kế tại Việt Nam nếu không thuộc trường hợp bị tước quyền thừa kế theo quy định pháp luật hoặc bị tước quyền thừa kế theo ý chí của người lập di chúc để lại di sản thừa kế.

Xem chi tiết: https://phong-partners.com/huong-dan-viet-kieu-khai-nhan-di-san-thua-ke

Khai nhận di sản thừa kế theo di chúc là thủ tục quan trọng để người thừa kế được công nhận quyền sở hữu hợp pháp đối với tài sản của người đã mất. Việc nắm rõ quy trình, hồ sơ, cũng như các lưu ý pháp lý không chỉ giúp quá trình khai nhận diễn ra nhanh chóng, thuận lợi mà còn hạn chế rủi ro có thể phát sinh trong quá trình chuyển quyền sở hữu.

Trong trường hợp Quý Khách hàng gặp khó khăn trong việc xác định hiệu lực di chúc, chuẩn bị hồ sơ hoặc cần tư vấn thủ tục khai nhận di sản thừa kế theo di chúc, Phong & Partners với đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực thừa kế – di chúc sẵn sàng hỗ trợ để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của Quý Khách hàng được thực hiện một cách đầy đủ và đúng quy định pháp luật.

Liên hệ ngay Phong & Partners để được tư vấn chi tiết về khai nhận di sản thừa kế theo di chúc năm 2025.